“Een activist in je bedrijfspand. Dat zet je toch aan het denken.”

Ben jij op zoek naar nieuwe vormen van betrokken maatschappelijk verantwoord ondernemen? In deze serie opiniestukken nemen we je mee in het gedachtegoed achter Boardroom Activists. Want hoe overwin jij de ongrijpbare uitdagingen van jouw core business met de inzet van maatschappelijk tegengeluid? Dit is deel 1.

Een activist in je bedrijfspand?

Organisaties ervaren een toenemende vraag om hun bedrijfsdoelstellingen sterker aan de samenleving te verbinden en ook startups beroepen zich op het groeiende besef van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Nu de aandacht voor corporate commitment zich ook doorvertaalt naar wetgeving wordt het tijd om de dagelijkse bedrijfsvoering eens goed onder de loep te nemen. Misschien komt het makkelijkste antwoord op de eisen van een kritische maatschappij juist wel van een activist in uw Raad van Toezicht, Raad van Bestuur of één die vragen stelt al rondbanjerend door het primaire proces van je organisatie. Ons team zocht het voor u uit en categoriseerden de meer dan 50 vormen van activisme en maatschappelijke betrokkenheid in de corporate sector binnen Nederland. In dit achtergrond- en onderzoeksartikel krijgt u daar een sneak preview van.

Wetgeving als spiegel van maatschappelijke trends

De totstandkoming van wetgeving is een proces van maatschappelijk onderhandelen. Innoverende partijen presenteren een nieuw product of dienst, terwijl de wetgever toeziet op de effecten voor burger en maatschappij. Hierbij eist de ambtelijke zorgplicht dat deze een balans vindt tussen een rendabele bedrijfsvoering en mogelijk ongewenste invloeden. 

Door de toenemende complexiteit van innovaties is het echter niet altijd duidelijk in hoeverre een partij nog verantwoordelijk kan worden gehouden voor de effecten van haar product. Denk bijvoorbeeld aan misdaadvoorspellende algoritmes die door de fabrikant worden aangeprezen als onfeilbaar, maar bepaalde bevolkingsgroepen toch eerder aanwijzen als latente overtreders. Ook de milieueffecten van tributyltin-houdende verf op scheepshuiden werden pas na vele jaren duidelijk en leverden een scherpe tegenstelling tussen lager brandstofgebruik en het voortbestaan van schelpdieren.

De wetgever kan sommige ontwikkelingen nauwelijks bijbenen en wisselt hierdoor van een gespecialiseerd besluitvormer naar een facilitator van geleend maatschappelijk tegengeluid. In deze veranderde rol wordt dus openlijk gevraagd om maatschappelijke kritiek op de bedrijfsvoering, soms afkomstig van aspecifieke groepen. Voor bedrijven is deze nieuwe vorm van verantwoordelijkheid niet vanzelfsprekend. Toch moeten zij achteraf wel aan strenge eisen van de wetgever voldoen.

Intern activisme praktisch georganiseerd

Wanneer zichtbaar wordt dat uw bedrijfsvoering negatieve maatschappelijke of ecologische gevolgen heeft, is kritiek vanuit burgergroeperingen wel begrijpelijk. Tot voor kort was het aan uw Raad van Toezicht gelegen om hier adequaat op in te spelen en reputatieschade te voorkomen. Momenteel zien wij echter een nieuwe trend om criticasters een actiever meebeslisrecht te geven, zoals blijkt uit de voorgenomen Wet Eerlijk Delen. Deze omslag maakt het nodig om het maatschappelijk middenveld beter te leren begrijpen en middels een dialoog te voorkomen dat afwijkende ideologieën een stremming van interne bedrijfsprocessen veroorzaken.

Nu is het eenvoudiger om de kritische tegengeluiden al vroeg in de bedrijfsvoering te betrekken en te voorkomen dat overmatig negatieve tegengeluiden via wetgeving de zeggenschap over uw bedrijf in handen krijgen. Door de toepassing van intern activisme blijven de uitdagingen overzichtelijk en kan uw organisatie wendbaar optreden door gewogen en vertrouwelijk met kritiek om te gaan. Een aantal organisaties heeft dit gedachtegoed al in diverse formats omarmd. Zo werkt CoolBlue met het VrijdagmiddagVragenVuur, waar zij openlijk vergadert over de maatschappelijke positie van het bedrijf. Ook Arcadis siert de troon met haar opiniepagina die welhaast door een NGO geschreven lijkt. Dit authentieke en bovenal laagdrempelige engagement met kritiek motiveert niet alleen de interne medewerkers, maar betrekt ook de maatschappij bij hun bedrijfsdoelstellingen. De soms ongemakkelijke vragen die daarbij onstaan, werken als pokon voor het corporate commitment en voorkomen dat het bestuur een kritieke bijsturing pas ontvangt via de klokkenluidersregeling.

Middels haar eigen recept voorziet TeamCoachZuidas u van een georganiseerd maatschappelijk tegengeluid. Hierbij zoeken wij in een veilige omgeving naar manieren om hetzelfde werk ook anders te doen en raakt u op praktische wijze bekend met argumenten van ‘de tegenstander’. Deze blog werd geschreven door Sander Bauer. Samen met Zuidas teamcoach Oscar Westra van Holthe ontwikkelt hij het boardroom activistisch gedachtegoed.